Με συντονιστή εταίρο τη Rewilding Europe, 12 εταίροι από την Ιταλία και την Ελλάδα ξεκινούν ένα νέο έργο, χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, που θα υποστηρίξει τη βελτίωση της συνύπαρξης ανθρώπου – αρκούδας στην Ευρώπη. Το έργο «LIFE Bear-Smart Corridors» θα υποστηρίξει την ανάπτυξη ενός δικτύου κοινοτήτων σε διαδρόμους συνύπαρξης με το είδος.
Βάσει της προόδου που έχει σημειωθεί, μέσω της δημιουργίας Κοινοτήτων «Έξυπνης» Συνύπαρξης με τη Αρκούδα εντός του τοπίου των Κεντρικών Απεννίνων, το χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόγραμμα LIFE θα κλιμακώσει και θα ενισχύσει τις προσπάθειες για την ανάπτυξη ενός δικτύου διαδρόμων συνύπαρξης με το είδος σε Ιταλία και Ελλάδα. Το πρόγραμμα ξεκίνησε επίσημα τον Μάρτιο, όταν εκπρόσωποι των εταίρων του έργου συναντήθηκαν στο Pettorano sul Gizio στα Απέννινα για να συζητήσουν στόχους και δράσεις.
Οι ανάγκες της αρκούδας
Οι προσπάθειες για τη βελτίωση της συνύπαρξης ανθρώπου – αρκούδας στοχεύουν στην ενίσχυση της ανάκαμψης του πληθυσμού των καφέ αρκούδων στην Ελλάδα και στην επέκταση της κατανομής του σπάνιου υποείδους της Μαρσικανικής αρκούδας στην Ιταλία. Και στις δύο χώρες, η ανάκαμψη του πληθυσμού είναι επί του παρόντος περιορισμένη, καθώς οι αυξανόμενοι πληθυσμοί αρκούδων αντιμετωπίζουν προκλήσεις εκτός των προστατευόμενων περιοχών.
Οι παράνομες παγίδες, οι δηλητηριάσεις και η παράνομη θήρα είναι διαρκείς απειλές για το είδος και οι περιπλανώμενες αρκούδες που μπαίνουν σε χωριά αναζητώντας ένα εύκολο γεύμα από κάδους, μελίσσια, κοτέτσια και μαντριά προκαλούν συγκρούσεις με τον άνθρωπο. Προσπάθειες όπως α) μέτρα για την πρόληψη των ζημιών, β) η αφαίρεση πιθανών θανατηφόρων κινδύνων όπως οι δεξαμενές νερού, γ) η εκπαίδευση και η ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων ώστε να γίνουν μέρος της ιστορίας της ανάκαμψης της καφέ αρκούδας, στοχεύουν στη δημιουργία ασφαλών διαδρόμων για αρκούδες.
«Πρόσφατη έρευνα εντόπισε κρίσιμες συνδέσεις μεταξύ κατάλληλων οικοτόπων που θα μπορούσαν να συνδέσουν έως και 300.000 εκτάρια προστατευόμενων περιοχών, επιτρέποντας μεγαλύτερη βιωσιμότητα του πληθυσμού», όπως εξηγεί ο Antonio Di Croce, Διευθυντής του Καταφυγίου Monte Genzana Alto Gizio.
«Μακροπρόθεσμα, η διατήρηση του είδους καθορίζεται κυρίως στις περιοχές εκτός της κύριας περιοχής του υπάρχοντος πληθυσμού, όπου υπάρχουν εξαιρετικά κατάλληλοι βιότοποι που συνδέονται με οικολογικούς διαδρόμους. Εκεί, τα νεαρά ζώα μπορούν να εγκατασταθούν, ενισχύοντας τον ευρύτερο πληθυσμό». Η δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών για τις αρκούδες και τους ανθρώπους μέσα σε αυτούς τους διαδρόμους θα επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης των Κοινοτήτων «Έξυπνης» Συνύπαρξης με την Αρκούδα.
Μακροπρόθεσμοι στόχοι
Καλύπτοντας 22 περιοχές Natura 2000 στα Κεντρικά Απέννινα και άλλες 6 στην Ελλάδα, οι Διάδρομοι «Έξυπνης» Συνύπαρξης με την Αρκούδα θα δώσουν στις αρκούδες τον χώρο που χρειάζονται για να δημιουργήσουν πληθυσμούς με γενετική ποικιλότητα, ικανούς να επιβιώσουν – ενώ ωφελούν έμμεσα και πολλά άλλα είδη.
Η στρατηγική που στηρίζει την ιδέα αυτών των κοινοτήτων «έξυπνης» συνύπαρξης με την αρκούδα έχει τρία στοιχεία:
- ανάπτυξη γνώσης μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τις αρκούδες
- εφαρμογή μέτρων πρόληψης ζημιών από αρκούδα προς το κτηνοτροφικό και αγροτικό κεφάλαιο και ενθάρρυνση της φυσικής αναζήτησης τροφής μακριά από ανθρώπινους οικισμούς
- και ανάπτυξη επιχειρήσεων που δημιουργούν θετική εικόνα για τις αρκούδες και βοηθούν στη μεταστροφή των αντιλήψεων του κοινού.
Κερδίζοντας την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη των κατοίκων και άλλων ενδιαφερομένων μερών, μπορούν να δημιουργηθούν διάδρομοι συνύπαρξης, υποστηρίζοντας ένα ασφαλές περιβάλλον για τις αρκούδες. Σε διάρκεια πέντε ετών, το έργο «LIFE Bear-Smart Corridors» θα λειτουργήσει ως παράδειγμα βέλτιστων πρακτικών για τη συνύπαρξη ανθρώπου-αρκούδας, με απώτερο στόχο την εξάπλωση της ιδέας των Κοινοτήτων «Έξυπνης» Συνύπαρξης με την Αρκούδα σε όλη την Ευρώπη.
Χώρος για την ανάκαμψη του είδους
Ο πυρήνας της περιοχής για την άκρως απειλούμενη Μαρσικανική αρκούδα είναι το Εθνικό Πάρκο Abruzzo, Lazio και Molise, όπου ο πληθυσμός της υπολογίστηκε το 2014, μέσω δειγματοληψίας γενετικού υλικού, μεταξύ 47 και 61 ατόμων. Η ορεινή και δασωμένη έκταση του Πάρκου έχει πλέον φτάσει στην πλήρη φέρουσα ικανότητα της, και έτσι, η αύξηση του πληθυσμού μπορεί να συμβεί μόνο μέσω της επέκτασης σε νέες περιοχές. Η καφέ Μαρσικανική αρκούδα έχει μεγάλη εμβέλεια έως και 300 km2.
«Γνωρίζουμε ότι το μέλλον της καφέ Μαρσικανικής αρκούδας είναι συνδεδεμένο με την ικανότητά της να επεκτείνει το φάσμα κατανομής της και να αποικίσει νέες περιοχές. Η επιστημονική έρευνα μας λέει ότι τα Απέννινα Όρη είναι πλούσιες σε βιοποικιλότητα περιοχές, ικανές να φιλοξενήσουν έναν πληθυσμό ζωτικής σημασίας περίπου 200 αρκούδων», λέει ο Luciano Sammarone, Διευθυντής του Εθνικού Πάρκου Abruzzo, Lazio και Molise.
Στις περιφερειακές περιοχές του Πάρκου, ο αριθμός των αρκούδων είναι χαμηλός –περιορίζεται σε λίγα αρσενικά περιπλανώμενα και, σποραδικά, σε λίγα αναπαραγωγικά θηλυκά – αναδεικνύοντας πόσο σημαντικοί είναι οι ασφαλείς διάδρομοι για τη μελλοντική επιβίωση του υπο-είδους.
Για άλλες περιοχές στα Κεντρικά Απέννινα, όπως το Εθνικό Πάρκο Gran Sasso & Monti della Laga, η παρουσία της Μαρσικανικής αρκούδας είναι πρόσφατη, με τις θεάσεις να ξεκινούν τον Νοέμβριο του 2019. «Ακριβώς για αυτόν τον λόγο, οι δράσεις του «LIFE Bear-Smart Corridors» – για την μείωση των κινδύνων και των απειλών για αυτό το είδος μέσω άμεσης εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων – είναι τόσο κρίσιμη αυτή τη στιγμή», λέει ο Alfonso Calzolaio, Διευθυντής του Εθνικού Πάρκου Gran Sasso & Monti della Laga. «Μας επιτρέπει να προλάβουμε τις εντάσεις και τις συγκρούσεις και να ξεκινήσουμε σε σωστή βάση μια νέα σχέση συνύπαρξης μεταξύ αρκούδων και τοπικών κοινοτήτων».
Επιστροφή με γνώμονα την κοινότητα
Η αύξηση των επιπέδων ανοχής και κατανόησης της συμπεριφοράς της καφέ αρκούδα στις κοινότητες που ζουν δίπλα τους είναι εξαιρετικά σημαντική. Ως είδος που εξαρτάται από την δυνατότητα να μπορεί να περιπλανηθεί ελεύθερα σε εκτεταμένες περιοχές, η καφέ αρκούδα πρέπει να έχει την αποδοχή των ανθρώπων σε μεγάλο βαθμό. Με την χρηματοδότηση της ΕΕ, η Rewilding Europe και όλοι οι υπόλοιποι εταίροι του έργου μπορούν να υποστηρίξουν την αύξηση του ευρωπαϊκού πληθυσμού της αρκούδας προετοιμάζοντας τις κοινότητες για την άφιξή της και αποτρέποντας τη σύγκρουση προτού προκύψει.
«Η συμμετοχή και η συμβολή των τοπικών κοινοτήτων και των ενδιαφερόμενων μερών είναι καθοριστική σε κάθε στάδιο του έργου, τόσο κατά την διάρκειά του όσο και μετά την ολοκλήρωσή του», λέει ο Δρ. Τάσος Χοβάρδας από την Καλλιστώ. «Το “LIFE Bear-Smart Corridors” στοχεύει να εμπλέξει την τοπική κοινωνία στη δημιουργία Κοινοτήτων «Έξυπνης» Συνύπαρξης με την Αρκούδα στις δύο ελληνικές περιοχές των Τρικάλων-Μετεώρων και του Αμυνταίου. Οι εκπρόσωποι των ενδιαφερόμενων μερών θα προσεγγιστούν μέσω ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας, για να σκιαγραφηθούν οι κύριες προκλήσεις για τη συνύπαρξη ανθρώπου – αρκούδας. Στη συνέχεια, αυτές οι πληροφορίες θα αναλυθούν και θα υποβληθούν σε επεξεργασία για τη δημιουργία Κοινοτήτων «Έξυπνης» Συνύπαρξης με την Αρκούδα».
Η δημιουργία τουλάχιστον 18 κοινοτήτων «έξυπνης» συνύπαρξης με την αρκούδα (16 στην Ιταλία και 2 στην Ελλάδα) και πρόσθετων διαδρόμων, θα μεγεθύνουν τις προσπάθειές μας να καλλιεργηθεί η αποδοχή, με την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων παράλληλα με πρακτικές βελτίωσης για την ενίσχυση της εικόνας του εμβληματικού – ήδη για πολλούς ανθρώπους- είδους των Κεντρικών Απεννίνων, των Τρικάλων-Μετεώρων και του Αμυνταίου καθώς και πηγή τοπικής υπερηφάνειας.
«Έχουμε ήδη σημειώσει πρόοδο με την ανάπτυξη ενός Επιχειρηματικού Σχεδίου Τοπίου που θα εμπλέκει ένα εύρος ενδιαφερόμενων μερών και επιχειρηματιών στα εργαστήρια που θα ακολουθήσουν. Αυτό το νέο έργο LIFE μας δίνει μια εξαιρετική πλατφόρμα για να κλιμακώσουμε το υπάρχον επιχειρηματικό έργο και αυτή τη στιγμή εντοπίζονται κατάλληλες επιχειρήσεις στα Κεντρικά Απέννινα», λέει ο Valerio Reale, Υπεύθυνος Επιχειρηματικότητας της Rewilding Apennines. «Η ομάδα – στόχος των επιχειρηματιών είναι ζωτικής σημασίας για τη συμμετοχή περισσότερων μελών της κοινότητας σε πρακτικές συνύπαρξης ανθρώπου-αρκούδας».
Ένα άλλο κομβικό κομμάτι είναι ο ρόλος των εθελοντών. «Το έργο θα μας δώσει την ευκαιρία να εμπλέξουμε εθελοντ(ρι)ες με υψηλά κίνητρα που θα εκπαιδευτούν ώστε να συνεισφέρουν σημαντικά στην υλοποίηση των βέλτιστων πρακτικών συνύπαρξης ανθρώπου – αρκούδας, μειώνοντας τις απειλές για αυτό το εμβληματικό είδος των Κεντρικών Απεννίνων» λέει ο Μario Cipollone, Συντονιστής της Rewilding Apennines.
Ανταλλαγή εμπειριών
«Ζωτικό συστατικό της νέας πρωτοβουλίας θα είναι η συνεχής ανταλλαγή γνώσεων και τεχνογνωσίας μεταξύ Ιταλών και Ελλήνων εταίρων», όπως τονίζει ο κ. Cipollone. «Έχουμε ήδη απολαύσει μια χρήσιμη ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων στην πρώτη συνάντηση. Ήταν μια εξαιρετική ευκαιρία να διερευνηθούν μεθοδολογίες και να εδραιωθεί ένα πλαίσιο δράσης. Σκοπεύουμε να φιλοξενήσουμε ξανά τους εταίρους και επίσης ανυπομονούμε να επισκεφτούμε τις ελληνικές περιοχές. Μπορεί να μας χωρίζει η Μεσόγειος, αλλά οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε για τον μετριασμό της σύγκρουσης ανθρώπου – αρκούδας είναι οι ίδιες. Το να μάθουμε ο ένας από τον άλλο μπορεί να αποτελέσει καταλυτικό ρόλο για την πρόοδο».
Οι εταίροι του έργου:
